Sigara Bağımlılığı
Nikotin bağımlılığı olarak olarak da bilinen tütün/sigara bağımlılığı kişinin bırakmayı istemesine rağmen fiziksel ve psikolojik olarak zorlanmalar yaşamasına neden olmaktadır. Önceleri bir alışkanlık olarak nitelendirilen nikotin artık bir bağımlılık olarak kabul edilmektedir. Çünkü nikotin, beynin dopamin adı verilen bir kimyasal salgılamasına ve geçici olarak kişinin keyif almasına neden olmaktadır. İçe çekilen duman 20 saniyede beyne iletilir ve haz alır. Ancak bu haz kısa sürelidir, kişi hazzın devamı için sigara içmeye devam etmeyi, sigara adetini/nikotin miktarını artırmayı düşünebilir. Bu durumda kişinin nikotine daha çok bağımlı olması gözlemlenebilir. Burada haz yani keyif bağımlılık için anahtar bir rol üstleniyor diyebiliriz. Yanı sıra birçok nikotin kullanan bireyin sigara içmediğinde bazı yoksunluk belirtileri deneyimliyor olması ve bu sebeple de nikotine dönme kararı alması, bağımlılığın göstergelerinden biridir.
Tütün bağımlılığından söz edebilmek için Dünya Sağlık Örgütü en az bir ay boyunca ve düzenli olarak sigara kullanılmasının ve psikolojik ve fiziksel belirtileri yaşıyor olması gerektiğini belirtmiştir. Sigara, sarma tütün, elektronik sigara, pipo, puro, enfiye ve çiğnemelik tütün, nargile tütün ürünleri grubunda yer almaktadır ve bağımlılığa yol açabilmektedir.
Nikotin Bağımlılığının Amerikan Psikiyatri Birliği’nin Yayımladığı Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı DSM-5’e (2013) Göre Belirlenen Kriterleri:
Tanının konulması için kriterlerden en az ikisinin birlikte görüldüğü, klinik açıdan belirgin sıkıntıya ya da işlevsellikte düşmeye yol açtığı tütün kullanım öyküsü görülmelidir.
•Tütünün genellikle hedeflenenden daha çok miktarda veya daha uzun süreden beri kullanılması
•Tütünü bırakmak veya kontrol etmek için istek duyulmasına rağmen başarısız girişimlerin yaşanması
•Tütün bulmak veya kullanmak için gerekli faaliyetlerle çok fazla zaman harcanması
•Tütün kullanmak için güçlü bir istek duyulması
•Tekrarlayan tütün kullanımı sonucu işte, okulda veya evde sorumluluklarının yerine getirilememesi
•Tütün kullanımı sonucu aile veya arkadaş çevresiyle yapılan etkinliklerin azalması veya bitmesi
•Tehlike yaratacağı durumlarda dahi tütün kullanımının tekrarlanması (Örn. Yatakta sigara içmek)
•Tütünün etkilerinden kaynaklanan kalıcı ve tekrarlayan sosyal sorunlara rağmen tütün kullanımına devam edilmesi
•Tütünün neden olduğu veya etkisini artırdığı tekrarlayan fiziksel veya psikolojik problemlerin varlığına rağmen tütün kullanımına devam edilmesi
•Aynı miktarda tütün kullanımının devam etmesiyle belirgin biçimde azalmış bir etki görülmesi ve istenen etkiyi elde etmek için tütün kullanımının belirgin miktarda artırılması
•Tütüne yönelik yoksunluk sendromu yaşanması ve yoksunluk semptomlarını hafifletmek veya önlemek için tütün (veya nikotinle yakından ilişkili bir madde) kullanılması.
Nikotin Yoksunluk Belirtileri
Sinirlilik
Huzursuzluk
Endişe
Uyku sorunları
Konsantrasyon zorluğu
Tükenmişlik
Tansiyon düşmesi
Baş dönmesi
İştah artışı
Şiddetli nikotin alma isteği
Bu belirtiler sigaranın bırakılması ile pek çok bireyde gözlemlenebilmektedir. Bununla birlikte bu belirtilerin birkaç hafta içinde ortadan kalkması beklenir. Ancak bazen bu süre uzayabilir, kişiden kişiye fark gösterebilir.
Pasif İçicilik Nedir?
Pasif içicilik tütün dumanına doğrudan değil dolaylı yoldan maruz kalmayı ifade etmektedir. Örneğin kapalı alanlarda sigara içen ya da nargile kullananların tütün dumanına maruz kalmak, solumak pasif içiciliğe örnektir. Sadece tütün kullanıcıları değil, pasif içiciler de tütün dumanından olumsuz etkilenebilmekte ve sağlıklarını riske atabilmektedir. Pasif içicilerde astım, bronşit, soğuk algınlığı, akciğer rahatsızlıkları görülme riski yüksektir. Dünyada her yıl 8 milyondan fazla kişi tütün ürünü kullanımına bağlı hastalıklar sebebiyle hayatını kaybetmektedir. Bu ölümlerin 7 milyondan fazlası doğrudan tütün kullanımından kaynaklanırken, 1.2 milyon fazla kişi de tütün dumanına maruz kaldığı için hayatını kaybetmektedir.
Tütün Kullanımının Yol Açtığı Hastalıklar
Akciğer ve solunum sistemi kanserleri başta olmak üzere kanserler
Diyabet
Kalp ve damar hastalıkları
Gastrit, ülser ve mide kanseri
KOAH ve diğer akciğer hastalıkları
Cilt renginde sararma, cilt kanseri
Damar tıkanıklığı ve buna bağlı felç
Diş ve diş eti problemleri
Gebelikte içilen sigaranın çocuğun gelişimindeki bozulmalara yol açması, düşük doğum, sütün kesilmesi gibi problemler yaşanabilmektedir.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), sigara ile bağlantılı hastalıklar nedeniyle 1950-2000 yılları arasında 60 milyon insanın öldüğünü ve bunun II. Dünya Savaşı’nın etkisiyle gerçekleşen ölümlerden fazla olduğunu bildirmiştir. Ülkemizde de her yıl yaklaşık 100.000 kişi tütün kullanımına bağlı hastalıklar sebebiyle hayatını kaybetmektedir.
Sigarayı Bırakmanın Faydaları
Tat ve koku alma duyularınız gelişebilir, bu sayede yediklerinizden daha fazla keyif alabilirsiniz.
Egzersiz yapmak, merdiven çıkmak, yük taşımak daha kolay hale gelir.
Maddi olarak tasarruf edersiniz.
Aileniz ve arkadaşlarınızın pasif içiciliğe maruz kalmaz ve hayatlarını riske atmazsınız.
Sigarayı Bırakmak Mümkün Mü?
Sigara bağımlılığı farklı yöntemlerle tedavi edilebilmektedir. Sigarayı bırakırken psikolojik ve fiziksel faktörler bir arada değerlendirilerek üstesinden gelmek için çabalanabilir. Sigara bırakma yöntemlerinin hiçbiri %100 başarı vermemektedir. Bırakmanın ardından tekrar başlamalar görülebilir. Burada önemli olan “Artık bir kere içtim.” Cümlesinin bahane olarak kullanılmaması ve bu cümleden uzaklaşarak tekrar tedaviye yönelebilmektir. Sigarayı bırakmayı denediniz ve bırakamadıysanız size uygun olan yöntemi henüz keşfedememiş olabilirsiniz. Sigarayı bırakırken nelerin işe yarayıp nelerin işe yaramadığını fark etmek önemlidir. Bununla birlikte bu konuda uzman desteği de almak önemlidir. Kendi başına sigara bırakmayı deneyen kişilerin %98’i tekrar sigaraya başlamaktadır. Sağlık uzmanları tarafından verilen ilaç desteği yoksunluk belirtilerini ve nikotin isteğini azaltmaya yardımcı olmaktadır. Bunun yanında psikoterapi de tedavide işe yarayabilmektedir. İlaç ve psikoterapiyi birlikte götürmek başarı şansını artırmaktadır. Çünkü sigara bağımlılığında sadece fiziksel bağımlılık değil psikolojik bağımlılık da rol oynamaktadır.
Kaynaklar:
Türkiye Psikiyatri Derneği. Nikotin (Sigara) bağımlılığı. https://psikiyatri.org.tr/halka-yonelik/46/nikotin-sigara-bagimliligi
Harvard Health Publishing. Nicotine addiction explained — and how medications can help. https://www.health.harvard.edu/blog/nicotine-addiction-explained-and-how-medications-can-help-202107272554
CAMH. Nicotine dependence. https://www.camh.ca/en/health-info/mental-illness-and-addiction-index/nicotine-dependence#:~:text=Nicotine%20dependence%20(also%20called%20tobacco,br ain%20as%20other%20addictive%20drugs.
Tütün bağımlılığından söz edebilmek için Dünya Sağlık Örgütü en az bir ay boyunca ve düzenli olarak sigara kullanılmasının ve psikolojik ve fiziksel belirtileri yaşıyor olması gerektiğini belirtmiştir. Sigara, sarma tütün, elektronik sigara, pipo, puro, enfiye ve çiğnemelik tütün, nargile tütün ürünleri grubunda yer almaktadır ve bağımlılığa yol açabilmektedir.
Nikotin Bağımlılığının Amerikan Psikiyatri Birliği’nin Yayımladığı Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı DSM-5’e (2013) Göre Belirlenen Kriterleri:
Tanının konulması için kriterlerden en az ikisinin birlikte görüldüğü, klinik açıdan belirgin sıkıntıya ya da işlevsellikte düşmeye yol açtığı tütün kullanım öyküsü görülmelidir.
•Tütünün genellikle hedeflenenden daha çok miktarda veya daha uzun süreden beri kullanılması
•Tütünü bırakmak veya kontrol etmek için istek duyulmasına rağmen başarısız girişimlerin yaşanması
•Tütün bulmak veya kullanmak için gerekli faaliyetlerle çok fazla zaman harcanması
•Tütün kullanmak için güçlü bir istek duyulması
•Tekrarlayan tütün kullanımı sonucu işte, okulda veya evde sorumluluklarının yerine getirilememesi
•Tütün kullanımı sonucu aile veya arkadaş çevresiyle yapılan etkinliklerin azalması veya bitmesi
•Tehlike yaratacağı durumlarda dahi tütün kullanımının tekrarlanması (Örn. Yatakta sigara içmek)
•Tütünün etkilerinden kaynaklanan kalıcı ve tekrarlayan sosyal sorunlara rağmen tütün kullanımına devam edilmesi
•Tütünün neden olduğu veya etkisini artırdığı tekrarlayan fiziksel veya psikolojik problemlerin varlığına rağmen tütün kullanımına devam edilmesi
•Aynı miktarda tütün kullanımının devam etmesiyle belirgin biçimde azalmış bir etki görülmesi ve istenen etkiyi elde etmek için tütün kullanımının belirgin miktarda artırılması
•Tütüne yönelik yoksunluk sendromu yaşanması ve yoksunluk semptomlarını hafifletmek veya önlemek için tütün (veya nikotinle yakından ilişkili bir madde) kullanılması.
Nikotin Yoksunluk Belirtileri
Sinirlilik
Huzursuzluk
Endişe
Uyku sorunları
Konsantrasyon zorluğu
Tükenmişlik
Tansiyon düşmesi
Baş dönmesi
İştah artışı
Şiddetli nikotin alma isteği
Bu belirtiler sigaranın bırakılması ile pek çok bireyde gözlemlenebilmektedir. Bununla birlikte bu belirtilerin birkaç hafta içinde ortadan kalkması beklenir. Ancak bazen bu süre uzayabilir, kişiden kişiye fark gösterebilir.
Pasif İçicilik Nedir?
Pasif içicilik tütün dumanına doğrudan değil dolaylı yoldan maruz kalmayı ifade etmektedir. Örneğin kapalı alanlarda sigara içen ya da nargile kullananların tütün dumanına maruz kalmak, solumak pasif içiciliğe örnektir. Sadece tütün kullanıcıları değil, pasif içiciler de tütün dumanından olumsuz etkilenebilmekte ve sağlıklarını riske atabilmektedir. Pasif içicilerde astım, bronşit, soğuk algınlığı, akciğer rahatsızlıkları görülme riski yüksektir. Dünyada her yıl 8 milyondan fazla kişi tütün ürünü kullanımına bağlı hastalıklar sebebiyle hayatını kaybetmektedir. Bu ölümlerin 7 milyondan fazlası doğrudan tütün kullanımından kaynaklanırken, 1.2 milyon fazla kişi de tütün dumanına maruz kaldığı için hayatını kaybetmektedir.
Tütün Kullanımının Yol Açtığı Hastalıklar
Akciğer ve solunum sistemi kanserleri başta olmak üzere kanserler
Diyabet
Kalp ve damar hastalıkları
Gastrit, ülser ve mide kanseri
KOAH ve diğer akciğer hastalıkları
Cilt renginde sararma, cilt kanseri
Damar tıkanıklığı ve buna bağlı felç
Diş ve diş eti problemleri
Gebelikte içilen sigaranın çocuğun gelişimindeki bozulmalara yol açması, düşük doğum, sütün kesilmesi gibi problemler yaşanabilmektedir.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), sigara ile bağlantılı hastalıklar nedeniyle 1950-2000 yılları arasında 60 milyon insanın öldüğünü ve bunun II. Dünya Savaşı’nın etkisiyle gerçekleşen ölümlerden fazla olduğunu bildirmiştir. Ülkemizde de her yıl yaklaşık 100.000 kişi tütün kullanımına bağlı hastalıklar sebebiyle hayatını kaybetmektedir.
Sigarayı Bırakmanın Faydaları
Tat ve koku alma duyularınız gelişebilir, bu sayede yediklerinizden daha fazla keyif alabilirsiniz.
Egzersiz yapmak, merdiven çıkmak, yük taşımak daha kolay hale gelir.
Maddi olarak tasarruf edersiniz.
Aileniz ve arkadaşlarınızın pasif içiciliğe maruz kalmaz ve hayatlarını riske atmazsınız.
Sigarayı Bırakmak Mümkün Mü?
Sigara bağımlılığı farklı yöntemlerle tedavi edilebilmektedir. Sigarayı bırakırken psikolojik ve fiziksel faktörler bir arada değerlendirilerek üstesinden gelmek için çabalanabilir. Sigara bırakma yöntemlerinin hiçbiri %100 başarı vermemektedir. Bırakmanın ardından tekrar başlamalar görülebilir. Burada önemli olan “Artık bir kere içtim.” Cümlesinin bahane olarak kullanılmaması ve bu cümleden uzaklaşarak tekrar tedaviye yönelebilmektir. Sigarayı bırakmayı denediniz ve bırakamadıysanız size uygun olan yöntemi henüz keşfedememiş olabilirsiniz. Sigarayı bırakırken nelerin işe yarayıp nelerin işe yaramadığını fark etmek önemlidir. Bununla birlikte bu konuda uzman desteği de almak önemlidir. Kendi başına sigara bırakmayı deneyen kişilerin %98’i tekrar sigaraya başlamaktadır. Sağlık uzmanları tarafından verilen ilaç desteği yoksunluk belirtilerini ve nikotin isteğini azaltmaya yardımcı olmaktadır. Bunun yanında psikoterapi de tedavide işe yarayabilmektedir. İlaç ve psikoterapiyi birlikte götürmek başarı şansını artırmaktadır. Çünkü sigara bağımlılığında sadece fiziksel bağımlılık değil psikolojik bağımlılık da rol oynamaktadır.
Kaynaklar:
Türkiye Psikiyatri Derneği. Nikotin (Sigara) bağımlılığı. https://psikiyatri.org.tr/halka-yonelik/46/nikotin-sigara-bagimliligi
Harvard Health Publishing. Nicotine addiction explained — and how medications can help. https://www.health.harvard.edu/blog/nicotine-addiction-explained-and-how-medications-can-help-202107272554
CAMH. Nicotine dependence. https://www.camh.ca/en/health-info/mental-illness-and-addiction-index/nicotine-dependence#:~:text=Nicotine%20dependence%20(also%20called%20tobacco,br ain%20as%20other%20addictive%20drugs.
|
Yazan
 Şu anda Sitemizde!
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Sigara Bağımlılığı" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Pelin KABAR'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Pelin KABAR'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
bağımlılık, sigara bağımlılığı, nikotin, nikotin bağımlılığı, tütün, tütün bağımlılığı, tütün danışmanlığı, nikotin bağımlılığı tedavisi, sigara bağımlılığı tedavisi, sigara bırakma
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
